Muğla’nın kent belleğinde suyun adı, Şemsi Ana’dır.
Yaşlı anlatıcıların dilinden bugüne taşınan bir anlatıya göre; keçilerini otlatmaya çıkan Şemsi Ana, hayvanlardan birinin sakalının ıslanmış olduğunu fark eder. Bu küçük işaretin peşine düşer. Keçiyi izler, suyun çıktığı yeri bulur. Ardından, o dönemin kent merkezi olan Saburhane’ye kadar bir su kanalı açılır. Kaynağından şehir merkezine uzanan bu su yolu zamanla vakıflara, oradan da belediyeye; şebeke hattına bağlanır. Böylece Muğla’nın ilk içme suyu sistemi bir kadının sezgisi, emeği ve inancıyla kurulmuş olur.
Şemsi Ana, halk arasında bir “ermiş” kabul edilir. Mezarı bugün Müştakbey Mahallesi’nde, ulu bir çınarın altındadır. Yanında hayrat olarak akan küçük bir çeşme vardır. Ancak ne yazık ki bu tarihsel alan, yılların getirdiği yıpranmışlıkla baş başa kalmış durumdadır. Mezar taşının üzerini örten derme çatma yapı, hem sembolik hem de fiziksel olarak bu bilgenin mirasına yakışmamaktadır.
Muğlalılar ise bu kadim hatırayı unutmamıştır.
Şemsi Ana’nın adı Saburhane’de bir sokağa verilmiştir. Muğla’nın ilk sanayi işletmelerinden biri olan Kireç Sanayi’nin bacalarından biri onun adıyla anılır. Millî Eğitim’e bağlı bir ilkokula ve üniversite yerleşkesinde Kredi Yurtlar Kurumu’na ait bir kız yurduna da ismi verilerek bu ad yaşatılmaktadır.
Ancak tüm bu isimler bir hafıza zincirinin parçaları olarak anılırken, suyun kaynağına işaret eden Şemsi Ana türbe-mezar ve çeşme alanı bir hayli yıpranmış ve bakımsız bir durumdadır.
Bugün Muğla’da suyun bir başka adresi olan Muğla Su ve Kanalizasyon İşleri Genel Müdürlüğü (MUSKİ), teknik sorunlar, isale hattı patlamaları ve kesintiler nedeniyle sıkça kamuoyunun gündeminde yer alıyor. Bu nedenle, suyun tarihine saygı temelinde hayata geçirilecek nitelikli bir kamusal alan düzenlemesi, kurumun halkla ilişkilerinde bir köprü kurabilir.
Genç tasarımcılara sorduk: “Bu yapay zekâ, temsili bir alan düzenlemesi yapabilir mi?” diye. Önerimiz kabul gördü, genç tasarımcılar yapay zekâ destekli Şemsi Ana alanına yönelik bir görsel hazırlayıp gönderdiler. Biz çok beğendik, eminim siz de beğenmişsinizdir.
Keçileriyle, testisiyle tasvir edilen Şemsi Ana heykeli; koca çınar ağaçlı türbe-mezar çevresinde yapılacak bir hafıza alanı düzenlemesiyle hem Muğla kent kültürüne hem de yerel yönetim vizyonuna değer katacaktır.
Bu öneri yalnızca bir mimari veya estetik meselesinin ötesinde; sosyal belediyeciliğin, yerelin hafızasına saygının ve kadın emeğinin görünür kılınmasının bir ifadesidir. Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Ahmet Aras’ın kamucu ve halk odaklı yaklaşımı düşünüldüğünde, böyle bir proje yalnızca geçmişe vefa değil, bugünün Muğlalılarına da güçlü bir kamusal değer sunacaktır.
MUSKİ yetkililerine çağrımızdır:
Gelin, suyun başladığı yere dönelim ve Menteşe’nin kültür rotası üzerinde bulunan bu alanı, Ahmet Aras’ın “Dünya Kenti Muğla” vizyonuna yakışır bir şekilde düzenleyelim.
*
Dipnot: Bu köşe yazısı, Muğla Tarih Atölyesi, Sözlü Tarih Çalışma Grubu sözcüsü Gazeteci-Yazar Nejat Altınsoy tarafından “Kent Yazıları” formatında kaleme alınmıştır.
