Muğla’da bu yıl Cumhuriyet Bayramı’na çeyrek kala ilginç bir habere imza atıldı. Gazeteci Esma Turan, Mabolla Medya’da 29 Ekim Cumhuriyet Bayramına yönelik valilik tarafından duyurumluklara (raket) asılan kutlama afişindeki hatayı haberine taşıdı. Kentin dört bir yanında asılı afişlerde büyük harflerle “Cuhmuriyet Bayramımız Kutlu Olsun” yazıyordu. Evet, Cuhmuriyet.
Bir Harf Düşer, Ciddiyet Düşer
Şimdi denilebilir ki “Olur böyle şeyler, basım hatası işte.” Elbette olur. Fakat mesele bir harfin düşmesi değil, o harfin temsil ettiği dikkatin, özenin ve ciddiyetin de düşmesidir. Çünkü o afişte sadece bir kelime değil, devletin imzası da vardı: Muğla Valiliği. Bu konuda Muğla Valisi İdris Akbıyık’a yönelik eleştirilere katılmadığımızı ifade edelim. Hadi basanın, asanın dikkatini çekmedi, kontrol edenin mi dikkatini çekmedi? sorularının muhatabı Vali Bey değil…
Afiş Hatası Gündem Oldu
Vatandaşlar afişleri görünce şaşırmadı desek yalan olur. Kimisi “Yeni bir alfabe reformu mu geliyor?” diye sordu, kimisi “Demek harf devrimini bu kadar da ciddiye almadık” diye dalgasını geçti. Sosyal medyada ise mizah üretimi tam gazdı.
Valilik hatayı fark etti, afişleri toplattı, yenilerini astı. Ne var ki, bir kelimeyle başlayan bu küçük hata büyük bir sembole dönüştü. Bu olayda bir kez daha anladık ki bayramlar yalnızca afişlerle değil, dikkatle ve özenle kutlanıyor.
Kamusal ve Siyasal İletişimde Dikkat Kültürü
Hükümetin, valiliklerin, belediyelerin açıklamaları, kriz yönetimi, kamu spotları, bayram kutlamaları gibi pratikler, hem siyasal hem kamusal iletişimin kesişim alanıdır. Bu noktada siyasal iletişimin duayeni gazeteci-yazar Hıfzı Topuz’un Siyasal İletişim kitabında yer alan “İyi afiş duvarı deler” tespitini hatırlamak gerekir. Elbette bu tür iletişim kazaları olabilir. Hem Türkiye’de hem de dünyada, yazım ve afişlerde yapılan dikkat çekici hatalar sembolik vakalara neden olmuştur. Afiş hataları küresel bir gerçektir…
Türkiye’den Yazım Hataları
2018’de bir pankartta; “Cuhuriyet Bayramımız Kutlu Olsun” yazısı asılmış, sosyal medyada alay konusu olmuştu. 2021’de bir okulun afişinde aynı hata tekrarlanmış, öğretmenler; “Cumhuriyet bir harfle değil, akılla yaşar” diyerek düzeltmişti. Bazı 10 Kasım afişlerinde “Atam İzindeyiz” sloganı, “Atam İzmindeyiz” olarak yanlış yazılmıştı. Bu hata sosyal medyada “İzminde değil, izinde olsaydık daha iyi olurdu” gibi yorumlarla gündem olmuştu. Eğitimci bir müdürlük, sınav öncesi afişinde “Tüm öğrencilerimize başarırlar dileriz” ifadesi yer almıştı. Dil bilgisi hatası, “başarının değil, hatanın paylaşıldığı” ironisiyle anılmıştı. “Halk Eğitim Merkezi” yerine “Halk Eğtim” yazılmış bir tabela fotoğrafı bir dönem Twitter’da viral olmuştu. Bazı belediyelerin Ramazan ayı kutlama afişlerinde harf hatası “Ramaza Hoşgeldiniz” yer almış, kamuoyunda “Oruç tutmadan önce imla tut” yorumları yapılmıştı.
Dünyadan Örnekler
Yollarda çocuk geçidi uyarı levhalarında “School” yerine “Shcool” yazılması, İngiltere’de basına yansıdı. Yanlış yazılımın en seçkin örneklerinden biri de Brezilya’da yaşanmıştı. Rio Olimpiyatları sırasında havalimanına asılan “Welcome to Hell” pankartı turistleri şok etmişti. Aslında o pankart işçi sendikalarının protesto afişiydi ama resmi yönlendirme tabelalarıyla karışınca bir “ülke karşılama hatası” olarak tarihe geçti. Amerika’da birçok şehirde “Public Library” tabelalarında “L” harfinin düşmesiyle “Pubic Library” (Mahrem Kütüphane) yazıları görülmüş, bu da afiş tasarım tarihine girmiş bir “harf hatası” olarak anılmıştı.
Dikkat Devrimi Hâlâ Eksik
Yurttan ve dünyadan örnekleri çoğaltmak mümkün. Yazım hataları sadece kelimeleri değil, kurumların itibarını da eğip bükebiliyor. Çünkü bir afiş, aslında bir niyet beyanıdır; kelime yanlışlığı niyete gölge düşürür. Harf devrimi yapılalı neredeyse bir asır oldu, ama “dikkat devrimi” hâlâ tamamlanamadı. Tasarımcılar biraz daha dikkat…
Bir tespitle bitirelim. Muğla Valiliğinin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutlama afişinde yapılan kelime hatası ne Muğla Valisi’nin saygınlığına ne de bayram kutlamalarına gölge düşürmez.
*
Meraklısına Not: Gazeteciliğimizin yanında bir tasarımcı yönümüzün de olduğu pek bilinmez. Bu konudaki hassasiyetimiz işte o tasarımcı bakışımızdan kaynaklıdır.
